Hattuşa

Günümüzden 5 bin yıl öncesine ait kültürel verilere rastlanan Boğazkale’de, anadolu'da ilk organize devleti kuran Hitit uygarlığının başkenti Hattuşa’ın bulunduğu şehirdir.

İlk yerleşim Kalkolitik çağda başlamış ilk Tunç çağında Hattiler’in sonra Asur ticaret kolonilerinin mekanı olan Hattuşa, Hititler döneminde başkent olmuştur. Böylece ilçenin gerçek tarihi, M.Ö.2000 yıllarında başlamış olur. Hattuşa Anadolu’nun kalbinde, UNESCO tarafından Dünya Kültür Mirası Listesine alınmış ülkemizdeki 9 değerden biridir. Günümüzde ilçe olan Boğazkale, Çorum İline bağlı ve 82 km güneybatısındadır. Hattuşa ve Yazılıkaya’nın keşfi 1834 yılında olmuştur. Osmanlı devletinin izniyle 1835-1894 yılları arasında çeşitli yabancı arkeologlar tarafından ilk çalışmalar yapılmış. 1939 yılından bu yana da kazılar, aralıksız olarak devam etmektedir.

Hitit uygarlığı en az Mısır Uygarlığı kadar eski ve zengin bir uygarlıktır. MÖ 1450 senesinde büyük bir imparatorluk konumuna gelen Hititler, Hattuşa'yı (Boğazkale) dünyanın en gelişmiş başkentlerinden biri yapmışlardır. Hititler ile Mısırlılar arasında imzalanan Kadeş Barış Antlaşması MÖ 1280 senesinde imzalanmış olup dünyanın ilk yazılı antlaşması olarak geçmektedir. Yapılan Kadeş Antlaşması metin tabletleri Boğazkale’de bulunmuştur. Ayrıca, Hattuşa’nın en büyük ve etkileyici kutsal mekanı, şehrin dışında yeralan, yüksek kayalar arasında saklanmış Yazılıkaya Kaya Tapınağı’dır. Tapınak’ta 90’tan fazla tanrı, tanrıça, hayvan ve hayal ürünü yaratıklar kaya yüzeyine işlenmiştir.

Hitit ülkesinde büyük bir veba salgını ve kıtlık çekildiği de anlaşılmaktadır. MÖ 1170'lerin sonunda, Hitit Krallığı Deniz Kavimlerinin ve Kaşkaların işgaliyle sona ermiştir. Hititlerden sonra bölgeye Frigler, Medler, Galatlar, Romalılar, Bizanslar hakim olmuştur. Çorum, binlerce yıldır çeşitli uygarlıkların yan yana ve üst üste oluşturduğu yerli Anadolu kültür geleneğini devam ettiren illerin başında gelir. Maddi kültür belgelerinin zenginliği açısından adeta bir açık hava müzesi görünümünde olan Çorum yöresi 1830’lu yıllardan itibaren Avrupalı gezginlerin, bir çok yerli ve yabancı bilim adamlarının ilgi odağı haline gelmiştir.